Amazon Go: Ένα μέλλον χωρίς εργαζόμενους;

Ένα supermarket χωρίς ταμίες, χωρίς ουρές, χωρίς μετρητά. Κάμερες σας παρακολουθούν την ώρα που ψωνίζετε, αισθητήρες καταγράφουν ποια προϊόντα έχετε πάρει από το ράφι και σας χρεώνουν αυτομάτως την ώρα που βγαίνετε με αυτά από το κατάστημα.

Επομένως δεν χρειάζεται να κρατάτε μετρητά, ούτε καν κάρτα, δεν χρειάζεται να περιμένετε στην ουρά του ταμείου κι ακόμη μπορεί να μην χρειαστεί καν να πείτε καλημέρα σε κανέναν. Δεν πρόκειται για ένα supermarket από το μέλλον αλλά για το πρώτο - δοκιμαστικό -  τέτοιο κατάστημα της Amazon που άνοιξε τη Δευτέρα στο Σιάτλ, ανοίγοντας μαζί και τη συζήτηση για το τι επιφυλάσσει κάτι τέτοιο για το μέλλον των εργαζομένων του πλανήτη.

Μέσα στο supermarket του Big Brother 

Ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά μέσα στο κατάστημα. Μπορεί κανείς να ψωνίσει κατά κύριο λόγο συσκευασμένα ή προκατασκευασμένα τρόφιμα ή να πάρει καφέ σε πλαστικό από μηχάνημα. Υπάρχουν συσκευασίες έτοιμων γευμάτων της Amazon, σάντουιτς και σνακ. Δεν υπάρχουν πολλά φρέσκα προϊόντα επειδή το να πουλάς κατά βάρος είναι δύσκολο χωρίς ζυγαριά και υπάλληλο. Περιορισμένα είναι και τα προσωπικά αντικείμενα.

Από ανθρώπινη παρουσία ίσως δει κανείς τους εργαζόμενους που ανατροφοδοτούν τα ράφια ή έναν εργαζόμενο που τσεκάρει τις ταυτότητες δίπλα στα αλκοολούχα προϊόντα. Υπάρχουν ακόμη κάποιοι στην υποδοχή που παραδίδουν επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες αγορών και απαντούν σε ερωτήσεις. Για να ψωνίσετε χρειάζεστε λίγα πράγματα: έναν λογαριασμό στο Amazon, ένα νέας τεχνολογίας smartphone και την εφαρμογή Amazon Go.

Το κατάστημα αυτό είναι το πρώτο και δοκιμαστικό. Η Amazon όμως έχει μεγάλα σχέδια καθώς θέλει να ανοίξει ένα εκατομμύριο από αυτά σε όλο τον κόσμο. Περίπου 2.000 αναμένεται να ανοίξουν στις ΗΠΑ μέσα στην επόμενη δεκαετία. Προς το παρόν ο ενθουσιασμός για την καινοτομία ίσως δεν δίνει χώρο για σκέψη αναφορικά με τα προβλήματα που θα προκύψουν.

Στις ΗΠΑ μόνο υπάρχουν 3,5 εκατομμύρια ταμίες που πληρώνονται με 9,70 δολάρια την ώρα. Αν το αυτοματοποιημένο supermarket μπει στην ζωή μας με πρωτοπόρο την Amazon οι άνθρωποι αυτοί θα χάσουν τη δουλειά τους. Επίσης το supermarket θυμίζει έντονα Big Brother αν σκεφτεί κανείς τις - κυριολεκτικά - εκατοντάδες κάμερες που υπάρχουν το ταβάνι. Μια τέτοια τεχνολογία είναι λογικό να εγείρει ανησυχίες περί απορρήτου και συλλογής προσωπικών δεδομένων. Ένα κατάστημα στο οποίο μπορείς εξάλλου να ψωνίσεις μόνο αν έχεις smartphone τελευταίας τεχνολογίας εξ’ ορισμού δεν απευθύνεται σε όλους και είναι απρόσιτο για τους αγοραστές με χαμηλό εισόδημα.

Το όραμα του Τζεφ Μπέζος: Ρομπότ και λιανική πώληση

Η συζήτηση άνοιξε τον Ιούνιο όταν η Amazon ανακοίνωσε ότι αγοράζει την Whole Foods, για 13,7 δισεκατομμύρια δολάρια κι άρχισαν να γίνονται οι πρώτες εικασίες σχετικά το τι σχεδιάζει να κάνει η μεγαλύτερη διαδικτυακή εταιρεία λιανικής πώλησης στον κόσμο στον χώρο των supermarket. Η προσπάθεια της Amazon να μπει στο χώρο πώλησης νωπού φαγητού σχολιάστηκε καθώς ο τομέας αυτός απέχει πολύ από την εμπειρία της εταιρείας η οποία είναι ένας από τους πιο επιθετικούς επενδυτές στη ρομποτική και την τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης.

Πριν από έξι χρόνια, η Amazon αγόρασε την Kiva, μια εταιρεία που κατασκευάζει κινητά ρομπότ κάτι που θα διευκόλυνε την αυτοματοποίηση των κέντρων διανομής της Amazon, εξοικονομώντας έτσι δισεκατομμύρια δολάρια για λογαριασμό της εταιρείας. Ήταν φανερό κατά τη στιγμή της εξαγοράς της Whole Foods ότι η Amazon θα προσπαθούσε να αυτοματοποιήσει και την αλυσίδα των supermarket.

Με τα εγκαίνια του πρώτου αυτοματοποιημένου supermarket Amazon Go, το όραμα του Τζεφ Μπέζος για το μέλλον της βιομηχανίας λιανικής πώλησης γίνεται εμφανές. Και είναι ένα όραμα που περιλαμβάνει πολύ λίγους ανθρώπους - εργαζόμενους. Το δημιούργημα του Μπέζος θα έχει επιπτώσεις που θα αφορούν τους οικονομολόγους, τους εργοδότες και την πολιτική ηγεσία και θα πυροδοτήσει σίγουρα τη συζήτηση για την αυτοματοποίηση και το μέλλον της εργασίας.

Εργασία χωρίς εργαζόμενους; 

Ο αυτοματισμός εξαπλώνεται με ταχείς ρυθμούς σε όλες τις μεταποιητικές βιομηχανίες στον κόσμο. Τα ρομπότ που σχεδιάστηκαν αρχικά για να καταστήσουν τις θέσεις εργασίας των ανθρώπων λιγότερο αγχωτικές και περισσότερο αποδοτικές εξελίχθηκαν σε σημείο που οι ρόλοι αντιστρέφονται. Καταλήξαμε οι άνθρωποι απλώς να βοηθούν τα μηχανήματα να εκτελούν όλες τις εργασίες ή να βρίσκονται απλώς stand by για την περίπτωση που υπάρξει μηχανική βλάβη. Θα έρθει κάποια στιγμή στο μέλλον οι εργαζόμενοι δεν θα χρειάζονται καθόλου ή τουλάχιστον, όχι με τον ίδιο τρόπο που είναι απαραίτητοι σήμερα.

Τα καταστήματα λιανικής πώλησης, ωστόσο, αποτελούν ένα πιο φυσικό περιβάλλον, όπου η αλληλεπίδραση μεταξύ πελατών και εργαζόμενων μπορεί να αντικατασταθεί πιο δύσκολα από ότι στην κατασκευαστική βιομηχανία. «Η αυτοματοποίηση του λιανικού εμπορίου καθυστερεί», αναφέρει στο New Yorker, ο Νταρόν Ακέμογλου, οικονομολόγος του MIT, με ειδίκευση πάνω στην αυτοματοποίηση της αγοράς εργασίας.

«Υπάρχουν κάποια τμήματα που έχουν ήδη αυτοματοποιηθεί ή μπορούν να αυτοματοποιηθούν, όπως οι ταμίες, αλλά υπάρχουν πολλοί άλλοι τομείς, όπως τα μπακάλικα και τα εμπορικά κέντρα που είναι χρονικά πολύ πίσω στην εισαγωγή των ρομπότ σε σχέση με τις κατασκευές, επειδή τα καθήκοντα που εκτελούν οι άνθρωποι είναι συχνά πολύ πιο περίπλοκα. Αντί να ψεκάζουν βαφή πάνω σε ένα εξάρτημα αυτοκινήτου ή να ανοίγουν τρύπες σε ένα κομμάτι χάλυβα, οι λιανοπωλητές βοηθούν τους αγοραστές, απαντώντας σε ερωτήσεις ή ανανεώνοντας τα προϊόντα στα ράφια. Είναι κάπως πιο δύσκολο», λέει ο Ακέμογλου. «Αυτή τη στιγμή - και πιθανών ευτυχώς - δεν πρόκειται να υπάρξει μαζική αντικατάσταση εργαζομένων», υποστηρίζει.

Ωστόσο, ο οικονομολόγος αναγνωρίζει ότι το Amazon Go είναι ένα μήνυμα για τα όσα θα έρθουν στο μέλλον. Τα καταστήματα λιανικής απασχολούν 4,8 εκατομμύρια άτομα, σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικών Εργασίας των ΗΠΑ. Αυτοί και τα εκατομμύρια των άλλων εργαζομένων που δουλεύουν για την υποστήριξη πίσω από το κάθε κατάστημα θα είναι αυτοί που θα επηρεαστούν.

Για δεκαετίες οι οικονομολόγοι υποστήριζαν ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας απ’ ότι εξαλείφουν μεταφέροντας το ανθρώπινο δυναμικό σε πιο εξελιγμένες θέσεις που δεν μπορούν να αυτοματοποιηθούν. Για παράδειγμα, οι τραπεζικοί λογαριασμοί αντικαταστάθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τα ΑΤΜ αλλά ο αριθμός των εργαζομένων στις τράπεζες αυξήθηκε.

Ρομπότ αντί ανθρώπων;

Τα τελευταία χρόνια, όμως η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη κάνουν τεράστια τεχνολογικά άλματα και η βάση του διαλόγου έχει αλλάξει, με πολλούς οικονομολόγους να αναγνωρίζουν ότι η ισορροπία των θέσεων εργασίας που δημιουργούνται έναντι αυτών που καταργούνται θα μπορούσε να αντιστραφεί, οδηγώντας σε ακόμη μεγαλύτερη εισοδηματική ανισότητα. Στην περίπτωση τους Amazon Go εξαλείφεται ολόκληρη η διαδικασία πληρωμών.

Ο Ακέμογλου δηλώνει ότι δεν είναι προδιαγεγραμμένο το κατά πόσον η τεχνολογία που επιτρέπει κάτι τέτοιο θα αφήσει χωρίς δουλειά εκατομμύρια ανθρώπους ή απλά θα δημιουργήσει ευκαιρίες να μετακινηθούν αυτοί σε άλλου είδους θέσεις εργασίας. Υποστηρίζει ότι η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα αποφασιστεί σε πολιτικό επίπεδο και με βάση τις επιλογές δημόσιας πολιτικής που θα ακολουθηθούν σε διάφορους τομείς όπως η φορολόγηση, η εκπαίδευση, οι υποδομές, οι οποίες κατά τη γνώμη του έχουν πολύ μεγαλύτερες επιπτώσεις από τις ενέργειες μιας εταιρείας, έστω και τόσο ισχυρής όπως είναι η Amazon. «Οι οικονομικές και τεχνολογικές συνθήκες που καθορίζουν το μέλλον στο οποίο μας οδηγεί η αυτοματοποίηση δεν έχουν γραφτεί σε πέτρα», λέει ο Ακέμογλου. «Είναι κοινωνικές επιλογές».

Ο οικονομολόγος επισημαίνει ότι παρόλο που πολλά είναι άγνωστα ακόμη αναφορικά με τη σχέση μεταξύ αυτοματισμού και απασχόλησης, οι ισχύοντες φορολογικοί νόμοι και οι άλλες κυβερνητικές επιλογές έχουν δημιουργήσει κίνητρα για τους εργοδότες ώστε να αντικαταστήσουν τους εργαζόμενους με μηχανήματα, αλλά όχι με μηχανήματα που θα μπορούσαν να συνεργαστούν με τους εργαζόμενους.

Αυτοματοποίηση και οικονομική ανισότητα

Σε μια έκθεση με τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη, Αυτοματισμός και Εργασία» ο Ακέμογλου μαζί με τον Πασκουάλ Ρεστρέπο του Πανεπιστήμιου της Βοστώνης, προσπάθησαν να αναπτύξουν έναν πιο ακριβή τρόπο για να εξετάσουν στη σχέση αυτοματισμού - θέσεων εργασίας. Και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η αυτοματοποίηση έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει περισσότερο πλούτο και να αυξήσει την οικονομική ανισότητα. Η άνοδος των ολοένα και πιο ισχυρών μηχανών θα μειώσει αναπόφευκτα τη ζήτηση ανθρώπινης εργασίας, εξηγούν.

Ωστόσο, υποστηρίζουν ότι με τη δέσμευση ενός ευρύτερου διαμοιρασμού του πλούτου που προέρχεται από την οικονομία των ρομπότ και την κατάλληλη εκπαίδευση που θα εφοδιάζει τους εργαζόμενους με τις δεξιότητες που χρειάζονται για να ανέλθουν, η αύξηση της ανεργίας και της ανισότητας θα μπορούσε να επιβραδυνθεί.

Τονίζουν ακόμη ότι η επιβίωση των ίδιων των μηχανών μπορεί να εξαρτάται από αυτό. «Αν δεν βρούμε έναν τρόπο δημιουργίας κοινής ευημερίας από τα κέρδη της παραγωγικότητας που παράγει η τεχνητή νοημοσύνη, υπάρχει κίνδυνος η πολιτική αντίδραση σε αυτές τις νέες τεχνολογίες να επιβραδύνει ή να σταματήσει εντελώς την ανάπτυξη και τη χρήση τους».

Πριν φτάσουμε στο σημείο ανησυχίας του μέλλοντος των μηχανών, προηγείται πάντως αυτό των εργαζομένων και των πολιτών. Κι αν για να σταματήσει η οικονομική ανισότητα που θα φέρει η αυτοματοποίηση της εργασίας χρειάζεται πολιτική απόφαση και αναδιανομή του πλούτου, θα μπορούσε κάποιος να κάνει το ερώτημα κατά πόσον μπορεί ο κόσμος της εργασίας να βασιστεί σε αυτό. Με δεδομένο ότι το 2017, με μέτρια αυτοματοποίηση της εργασίας, το 82% του παγκόσμιου πλούτου κατέληξε στα χέρια του 1% των πλουσιότερων ανθρώπων του πλανήτη. 

 http://tvxs.gr