Υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ του βαθμού οικονομικής ανισότητας, εισοδημάτων και πλούτου, και του μεγέθους της μεσαίας τάξης σε μια χώρα. Ωστόσο, η αύξηση ή η μείωση των ανισοτήτων δεν προέρχεται αναγκαστικά από τη συρρίκνωση ή τη διεύρυνση της μεσαίας τάξης.
Για παράδειγμα, η εκτόξευση των εισοδημάτων και του πλούτου των ανώτερων τάξεων ή η χειροτέρευση της θέσης των φτωχότερων τάξεων σε μια κοινωνία μπορούν να αυξήσουν τις οικονομικές ανισότητες, χωρίς να έχει αλλάξει η κατάσταση των μεσαίων εισοδηματικών στρωμάτων ή το μερίδιό τους στον συνολικό πληθυσμό.
Αν και τα εισοδήματα δεν δηλώνονται ποτέ επακριβώς και οι τοποθετήσεις σε φορολογικούς παραδείσους διαφεύγουν εντελώς από τις έρευνες εισοδήματος και πλούτου, τα στατιστικά στοιχεία για την ευρωπαϊκή ήπειρο δείχνουν αύξηση εισοδηματικών ανισοτήτων κατά τη δεκαπενταετία που προηγήθηκε της οικονομικής κρίσης του 2008 μόνο στις σκανδιναβικές χώρες και την Ανατολική Ευρώπη.
Στις υπόλοιπες χώρες οι ανισότητες παρέμειναν στάσιμες ή μειώθηκαν, ενώ τα μεσαία εισοδηματικά στρώματα διευρύνθηκαν ή διατηρήθηκαν. Στις τελευταίες χώρες, η συνεχής άνοδος της συμμετοχής των γυναικών στην αμειβόμενη εργασία και των νέων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η αύξηση του ποσοστού των μεσαία αμειβόμενων θέσεων εργασίας στις προσλήψεις και η διατήρηση ή περιορισμένη διεύρυνση των μισθολογικών ανισοτήτων έδωσαν ώθηση στα μεσαία στρώματα και αντιστάθμισαν την αρνητική επίδραση άλλων παραγόντων.
Σε αυτούς συγκαταλέγονται η μεγάλη επέκταση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης κυρίως στις γυναίκες, τους νέους, τους μετανάστες και τους εργαζόμενους χαμηλών προσόντων, η εκρηκτική άνοδος των ενοικίων και των τιμών κατοικίας, η αποδυνάμωση του δημόσιου τομέα ως εργοδότη με τις ιδιωτικοποιήσεις και την αύξηση των εργολαβιών, η διάβρωση του συστήματος κοινωνικής προστασίας, η μείωση του βαθμού κάλυψης των μισθωτών από συλλογικές συμβάσεις εργασίας και η τάση αποκέντρωσης του συστήματος συλλογικής διαπραγμάτευσης των μισθών.
Από το 2008 μέχρι σήμερα, στις ευρωπαϊκές χώρες, η εικόνα της εξέλιξης των ανισοτήτων και των συγκριτικών επιπτώσεων της κρίσης στις διάφορες εισοδηματικά τάξεις είναι αντιφατική, ακόμα και στις χώρες που εφάρμοσαν τις πιο σκληρές πολιτικές λιτότητας και είδαν μεγάλες μειώσεις στο βιοτικό επίπεδο του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού.
Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Ισπανία, την Ουγγαρία, την Κύπρο, την Εσθονία και τη Σλοβενία, οι ανισότητες αυξήθηκαν αισθητά, ενώ η κρίση έπληξε περισσότερο τις κατώτερες τάξεις παρά τα μεσαία στρώματα.
Αντίθετα, στην Ισλανδία, οι ανισότητες μειώθηκαν θεαματικά, ενώ στην Πορτογαλία και την Ιταλία έμειναν σταθερές, δείχνοντας ότι τα μέτρα και το δίχτυ προστασίας των κατώτερων τάξεων ήταν πιο ισχυρά από ό,τι στις προηγούμενες χώρες. Σε όλες όμως τις παραπάνω χώρες η μεσαία τάξη υπέστη σοκ -στη χώρα μας πανωλεθρία- και αντιμετωπίζει το παρόν της και το μέλλον των παιδιών της με μεγάλη ανασφάλεια και ανησυχία.
* καθηγήτρια Οικονομικών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, πρόεδρος και διοικήτρια του ΟΑΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου