Ο φόβος της επιχείρησης

Στην Ελλάδα υπάρχουν δύο μορφές φόβου απέναντι στην επιχειρηματικότητα. Η μία αφορά τη δαιμονοποίηση του επιχειρηματία και του κέρδους. Η άλλη αφορά την αναγωγή της ενδεχόμενης αποτυχίας μιας επιχειρηματικής πρωτοβουλίας σε εφιάλτη. Η πρώτη συσχετίζεται με διαχρονικά ιδεολογικά στερεότυπα. Η δεύτερη συσχετίζεται με ευρύτερους κοινωνιολογικούς, συστημικούς παράγοντες, που αποτελούν προκλήσεις προτεραιότητας.

Σε αντίθεση με άλλες πραγματικά ανεπτυγμένες χώρες, για όλες τις γνωστές - άγνωστες αιτίες, η έναρξη-λειτουργία-παύση μιας επιχείρησης δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση. Συγχρόνως, μεγαλοποιείται το στίγμα της αποτυχίας, ίσως επειδή μεγαλοποιείται και το κατόρθωμα της επιτυχίας. Επιπλέον, η εμπεδωμένη σταθερή «αξία» της σταθερής δουλειάς καθιστά δύσκολη τη διαμόρφωση μιας κουλτούρας δημιουργικού ρίσκου.
Εν μέρει έτσι εξηγείται -χωρίς και να δικαιολογείται- ο υψηλός φόβος της αποτυχίας μιας επιχείρησης, ο οποίος τοποθετεί την Ελλάδα στην πρώτη θέση διεθνώς την τελευταία 10ετία. Πολλώ δε μάλλον όταν το φαινόμενο εντοπίζεται σχεδόν στον ίδιο βαθμό τόσο στις μεγαλύτερες όσο και στις μικρότερες ηλικίες, δηλαδή στις πληθυσμιακές εκείνες ομάδες από τις οποίες μια κοινωνία αναμένει μεγαλύτερη διάθεση, τόλμη και επιμονή σε πρωτοβουλίες. Οι προηγμένες οικονομίες ωθούνται ακριβώς από την καινοτομία, δηλαδή τον πειραματισμό, ο οποίος εκ των πραγμάτων ενέχει υψηλό ρίσκο αποτυχίας.
Ανάμεσα στις χώρες καινοτομίας, τις οποίες εξετάζει η ετήσια έρευνα Global Entrepreneurship Monitor -στη χώρα μας τη διενεργεί το ΙΟΒΕ-, η επιχειρηματικότητα ανάγκης εμφανίζεται στην Ελλάδα διπλάσια από τον μέσο όρο (2012). Σε μεγάλο βαθμό την ίδρυση μιας επιχείρησης δεν αποφασίζει εκείνος που έχει μια καλή ιδέα ή έχει εντοπίσει μια καλή ευκαιρία, αλλά εκείνος που απλώς δεν έχει άλλη εναλλακτική.
Έστω κι έτσι όμως. Επισκεπτόμενη πριν από λίγες ημέρες την Αθήνα, η Ισραηλινή ειδικός καινοτομίας και επιχειρηματικότητας Nava Swersky έδειξε να μην κατανοεί πώς συνδυάζονται στην Ελλάδα τα στοιχεία της ακραίας υψηλής ανεργίας και της γενικευμένης παύσης των προσλήψεων στο Δημόσιο με τον φόβο της αποτυχίας και τελικά τον χαμηλό ρυθμό των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών.
Ισως τελικά ο Ελληνας έχει πολλά ακόμη να χάσει ή ίσως δεν έχει πλέον πολλά να χάσει, αλλά δεν ξέρει πώς να ρισκάρει δοκιμάζοντας. Ή ίσως πιο απλά δεν έχει τα χρήματα για να ξεκινήσει.
Είναι χαρακτηριστική η ανάλυση του εταίρου στο Openfund, Αρίστου Δοξιάδη, από το βήμα εκδήλωσης του ΙΟΒΕ στο InnovAthens. «Η μεγάλη εικόνα δεν θα μπορούσε να αλλάξει μέσα σε αυτές τις συνθήκες χρηματοδότησης τις οποίες αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία. Οταν υπάρξει χρηματοδότηση, θα δούμε και τη στροφή στους τομείς καινοτομίας». Ευρύτερος και απώτερος στόχος; «Οι επιχειρήσεις των 5 να γίνουν επιχειρήσεις των 50».
Προς το παρόν, πάντως, 7 στους 10 Ελληνες δηλώνουν ότι ο φόβος της αποτυχίας θα αποτελούσε αποτρεπτικό παράγοντα για να ξεκινήσουν μια επιχείρηση. Η νέα ιδιωτική πρωτοβουλία παραμένει δέσμια της προοπτικής δυσμενούς κατάληξης, την οποία άλλες χώρες προσεγγίζουν ως σωρευμένη πολύτιμη εμπειρία, που τελικά αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας.